Aan de slag gaan rond meervoudige identiteit, kruispuntdenken, en privileges met leerlingen of collega’s is niet altijd makkelijk.

In het Project Interculturele Leergemeenschappen organiseerden School zonder Racisme vzw en de lerarenopleidingen van KULeuven en UCLL een reeks Professionele Leergemeenschappen in secundaire scholen. Deze PLG’s bestonden uit onderwijspersoneel en leerlingen van de school, studenten van de lerarenopleiding, en experten.

Tijdens deze PLG’s gebruikten we volgende 3 tools om het gesprek rond identiteit op gang te zetten.

De ID-ster

De ID-ster is een ideale oefening om te gebruiken bij een groep leerlingen in het begin van het schooljaar, of zelfs als teamactiviteit met de collega’s.

Zo ga je ermee aan de slag:

 STAP 1:

Laat de leerlingen de zaken rondom de cirkel aanvullen: Favoriete muziek, een droom, religie/levensbeschouwing, …

STAP 2:

De leerlingen geven aan hoe belangrijk dit element is voor hun identiteit door een kruisje te zetten op één van de concentrische cirkels bij elk element. Vijf is hierbij ‘super belangrijk’, en 1 ‘helemaal niet belangrijk’. Deze kruisjes verbinden ze dan met het midden, zodat er een ster ontstaat.

STAP 3:

De leerlingen kunnen nu een speed-date doen aan de hand van hun ID-sterren. Ze kunnen elkaar daarbij vragen stellen als: Wat is jouw belangrijkste element? Wat het minst belangrijke? Hoe komt dat? Waarin verschillen we van elkaar? Wat hebben we gemeenschappelijk?

STAP 4:

Bespreek wat de leerlingen vonden van de oefening. Hebben ze nieuwe dingen geleerd over elkaar? Misschien zelfs over zichzelf? Waren er zaken die ze verbazend vonden? Vertel er zeker bij dat onze identiteit uit heel veel verschillende zaken bestaat. Dit noemen we ‘meervoudige identiteit’. Sommige onderdelen zijn erg belangrijk voor ons, andere minder.
KLIK HIER OM DE TEMPLATE VOOR DE ID-STER TE DOWNLOADEN.

Het Johari-venster

Met het Johari-venster gaan we een stapje verder in het exploreren van onze identiteit. Het Johari venster werd in 1955 gecreëerd door Joseph Luften en Harry Ingham, als een kader voor het geven van constructieve feedback en het installeren van meer openheid in groepen. De naam is afgeleid van de voornamen van de bedenkers.

Het venster bestaat uit 4 kwadranten:

1. Open Ruimte: Bekend aan jezelf – Bekend bij anderen
   
   Dit zijn delen van je identiteit, gedrag, en persoonlijkheid die zowel jij als anderen kennen. Hierover kan gecommuniceerd worden.
    
2. Blinde Vlek: Onbekend aan jezelf – Bekend bij anderen
   
   Sommige onderdelen van je identiteit zie je echter zelf niet, maar vallen wel op voor anderen. Dit zijn onze blinde vlekken. Het is belangrijk om hierover te praten met anderen, zodat de blinde vlekken ook gekend worden, en dus naar het ‘Open’-kwadrant kunnen verschuiven.
    
3. Verborgen Gebied: Bekend aan jezelf – Onbekend bij anderen
   
   Dit zijn zaken die jij wel weet over jezelf, maar anderen niet weten over jou. Je kan deze dingen bewust of onbewust verborgen houden. Hierover kan je jezelf de vraag stellen: Wat wil ik wel of niet delen met anderen? Welke zaken hou ik verborgen die misschien beter gedeeld kunnen worden?
    
4. Onbekend Gebied: Onbekend aan jezelf – Onbekend bij anderen
   Dit kwadrant is het meest mysterieuze. Het bevat immers informatie over iemands gedragingen, overtuigingen en gevoelens die voor niemand bekend is, ook niet de persoon in kwestie. Hierover is communicatie dus onmogelijk, behalve als er bewustzijn ontstaat en er dus een verschuiving is naar één van de andere kwadranten.

Om aan de slag te gaan met het Johari-venster kan je een dialoog organiseren met de klasgroep of de collega’s. Stel daarbij de volgende vragen:

• Welke identiteits- of persoonlijkheidskenmerken schrijft de ander me toe?
  • Herken je deze? Schrijf ze dan in het kwadrant ‘Open’.
  • Herken je ze niet? Schrijf ze dan in het kwadrant ‘Blind’.
    • Vraag hierover feedback. Zo kunnen ze verschuiven naar het kwadrant ‘Open’.
      ​​​​​​​
• Welke identiteits- of persoonlijkheidskenmerken schrijf je jezelf toe, maar heeft de ander niet aangehaald?
  • Schrijf ze in het kwadrant ‘Verborgen’.
  • Denk voor jezelf na of je deze wil delen met de ander.
    • Indien je ervoor kiest om deze kenmerken te delen, dan verschuiven ze ook naar het kwadrant ‘Open’.
• Treden er tijdens het gesprek nieuwe inzichten op over jezelf die zowel jij als de ander voordien niet wisten? Dan zijn dit dingen uit het kwadrant ‘Onbekend’, die nu verschuiven naar het kwadrant ‘Open’.

KLIK HIER VOOR EEN INVULBARE VERSIE VAN HET JOHARIVENSTER

The Wheel of Privilege

Een laatste tool gaat verder in op het kruispuntdenken en tracht je maatschappelijke positie in kaart te brengen: Op welke elementen van je identiteit ben je eerder wel of niet geprivilegieerd? En hoe bepaalt dit mee jouw kijk op de wereld?

Als opdracht hier kan je eerst individueel jezelf situeren op de ‘wheel of privilege’. Hoe dichter je binnen elke categorie bij het centrum zit, hoe geprivilegieerder je bent op dat onderdeel van je identiteit.

Daarna kan je opnieuw in gesprek met anderen hierover, bijvoorbeeld via een speeddate. Mogelijke vragen: Op welke vlakken sta je op een geprivilegieerde positie in het wiel? Merk je dit op in je dagelijkse leven? Waarom wel/niet? Op welke vlakken sta je in een minder geprivilegieerde positie? Merk je dit in je dagelijkse leven? Hoe? Op welke manier bepalen deze posities van privilege jouw denken en handelen?

EXTRA: Een mogelijke tussenstap bestaat uit je beste vrienden situeren op het privilegewiel. Hoe hard gelijkt of verschilt hun wiel van dat van jou? Welke invloed heeft dat op jouw denken en handelen?

KLIK HIER VOOR DE WHEEL OF PRIVILEGE